BOJÇEVA: QYTETARËT MUND TË DORËZOJNË KËRKESË GOJARISHT DERI TEK INSTITUCIONET QË TË MARRIN INFORMACIONE ME KARAKTER PUBLIK

“Njohja institucionale e Agjencisë për Mbrojtjen e Të Drejtës për Qasje të Lirë në Informacione me karakter publik është mbrojtëse e të drejtës për qasje të lirë në informacione me karakter publik”. Përcaktimi themelor sipas të cilit Agjencia sillet në marrëdhëniet me qytetarët dhe mediat është zbatimi, promovimi dhe mbrojtja e vazhdueshme e të drejtës për qasje të lirë në informacione me karakter publik në drejtim të rritjes së transparencës dhe llogaridhënies së institucioneve dhe lehtësimit të qasjes në informacione me karakter publik, theksoi drejtoresha e Agjencisë, Pllamenka Bojçeva, në një paraqitje mysafire në emisionin UTRINSKI PEÇAT në SLlobodna TV.

“Qasja e lirë në informacione me karakter publik është një nga të drejtat themelore të njeriut e garantuar me më shumë dokumente ndërkombëtare, si dhe me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut. Agjencia ka një kompetencë themelore – trajtimin e ankesave nga qytetarët dhe personat juridik. Në periudhën e kaluar, përkatësisht në vitin 2022, në Raportin që kemi dorëzuar deri më 31 mars të këtij viti, është vërejtur një rënie e ndjeshme e numrit të ankesave të dorëzuara në Agjenci. Në vitin 2022 janë paraqitur 343 ankesa, që paraqet një përfitim të konsiderueshëm për punën e Agjencisë në drejtim të trajnimeve, shkëmbimit të informacionit me punonjësit e institucioneve që duhet të japin informacione me karakter publik dhe cilësinë e punës së punonjësit kompetent. Me fjalë të tjera, në institucionet janë dorëzuar 7300 kërkesa, ndërsa Agjencia ka pranuar vetëm 343 ankesa ndaj institucioneve nga të cilat kanë kërkuar informacione.

Agjencia kujdeset për harmonizimin e të drejtës për marrjen e informacioneve me karakter  publik me të drejtën e privatësisë në mënyrë që zbatimi i këtyre të drejtave të mos bie në kundërshtim dhe të shkaktohet dëm.

“Çdokush mund të paraqesë kërkesë për qasje në informacione me karakter publik tek poseduesit e informacioneve dhe të kërkojë informacione për shembull, shpenzimet e fondeve buxhetore, për çështje mjedisore etj. Në të njëjtën kohë, ne e dimë se e drejta e privatësisë garantohet me Kushtetutë dhe me ligj. Në ligjin për qasje të lirë parashikohen 5 përjashtime, të cilat përfshijnë mbrojtjen e të dhënave personale dhe zbulimi i të cilave do të nënkuptonte shkelje të së drejtës. Për këtë, poseduesi i të dhënave duhet të kryejë një test dëmi, që do të thotë nëse interesi publik është më i rëndësishëm se interesi privat. Si Agjenci kemi pasur një rast para dy vitesh kur kemi vlerësuar se Qeveria duhet t’i publikojë emrat e personave të cilët i kanë punësuar me kontratë pune, ose vlerësimi ka qenë se interesi publik ka qenë më i rëndësishëm”, tha Bojçeva.

Heshtja e institucioneve është një praktikë e zakonshme që ndryshon nga viti në vit si rezultat i përpjekjeve të Agjencisë për të ndihmuar poseduesit e informacioneve për të përmbushur kërkesat e kërkuesve.

“Heshtja e administratës do të thotë kur institucioni merr një Kërkesë për informacion me karakter publik dhe nuk do të veprojë. Më pas qytetari ka të drejtë të ankohet në Agjenci dhe është pothuajse e rrallë që ankesa të refuzohet. Nëse nuk ka bazë për pranimin e ankesës, ne e refuzojmë atë dhe kërkuesi ka të drejtë të ngrejë padi në Gjykatën Administrative. Ne qëndrojmë për transparencë proaktive të institucioneve që japin informacionin. Ekziston një praktikë dhe sjellje e një numri më të vogël të punonjësve nga institucionet që konsiderojnë se transparenca e tepërt nuk është e mirë. Nuk ka bazë ligjore për një sjellje të tillë, gjegjësisht më shumë është rezultat i mendimit të tij subjektiv dhe i vlerave të tij se gjoja po e mbron institucionin nëse nuk i shpërndan informacionet”, thekson Bojçeva.

Agjencia ndërmerr aktivitete në planin e edukimit të poseduesve të informacionit për të drejtën e qasjes së lirë në informacionin që ata kanë dhe bashkëpunon me poseduesit e informacioneve në lidhje me realizimin e të drejtës për qasje në informacione.

“Agjencia organizon rregullisht trajnime për personat zyrtarë nga organet dhe institucionet që posedojnë informacione përmes një platforme digjitale, sepse nuk kemi mjete të mjaftueshme për kontakt të drejtpërdrejtë me një numër të madh njerëzish. Kemi një praktikë në bashkëpunim dhe me mbështetje financiare nga shoqatat civile dhe bashkësia ndërkombëtare në Republikën e Maqedonisë së Veriut për kontakte të drejtpërdrejta në terren me qytetarët me qëllim të afrimit të informacioneve me karakter publik. Kemi komunikim dhe bashkëpunim të shkëlqyeshëm me persona zyrtarë të institucioneve të shumta – posedues të informacionit. Shpesh ndodh që pas paraqitjes së ankesës në Agjenci, të cilën ia përcjellim mbajtësit të informacioneve, ajo vepron menjëherë në interes të kërkuesit të Kërkesës. Ne nuk kemi kompetencë sipas ligjit që të zhvillojmë procedime ndaj drejtuesve të institucioneve, pra procedojmë vetëm ndaj personave zyrtarë. Ne si Agjenci kemi kuptuar se personat zyrtarë nuk janë ata që kufizojnë dhënien e informacioneve me karakter publik, por personat udhëheqës”, tha Bojçeva.

Qytetarët mund të telefonojnë Agjencinë për të marrë informacion nga institucioni kompetent.

“Kërkesa me gojë për marrjen e informacionit nuk është mjaft e njohur tek qytetarët/kërkuesit e informacionit, përdoret rrallë prej tyre dhe e kanë si mundësi për ta përdorur. Për shkak të faktit se përdoret rrallë, personat zyrtarë nuk kanë përvojë të mjaftueshme me këtë metodë dhe kryesisht preferojnë të paraqesin një kërkesë me shkrim. Afati është më i shkurtër për kërkesën me gojë dhe është 5 ditë për përgjigje, ndërsa për kërkesën me shkrim është 20 ditë. Qytetari do të merrte përgjigjen e ankesës brenda 40 ditësh nëse do të zbatonte modelin me shkrim të paraqitjes së kërkesës. Ky afat për marrjen e informatave apo plotësimin e ankesës në vendet e BE-së është 15 ditë dhe duhet të përpiqemi që ta shkurtojmë”, theksoi Bojçeva.

Video intervistën e plotë të drejtoreshës Bojçeva mund ta ndiqni në linkun e mëposhtëm:

https://www.youtube.com/watch?v=w1o1bY5ar5Q&t=20s